ΥΜΠΥ ΤΥΡΑΝΝΟΣ

ΥΜΠΥ ΤΥΡΑΝΝΟΣ

Συγγραφέας: ΖΑΡΙ ΑΛΦΡΕΝΤ
Μετάφραση: ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
Εκδόθηκε: 24/07/2003
ISBN: 960-7073-88-6
Σελίδες: 134

€15.26 €16.96

  Στο καλαθι βιβλια

Αυτή η γκροτέσκα θεατρική φάρσα γράφτηκε αρχικά για να παρωδήσει έναν από τους δασκάλους του Αλφρέντ Ζαρί, αλλά γρήγορα αναδείχθηκε σε μια κορυφαία σάτιρα της γαλλικής «μεσαίας τάξης» του τέλους τού 19ου αιώνα. Ο κεντρικός αντι-ήρωας, κυρ-Υμπύ, είναι ένας άπληστος, ασεβής, λαίμαργος και ωμός χαρακτήρας που κατασφάζει τη βασιλική οικογένεια της Πολωνίας για να σφετεριστεί το θρόνο. Φυσικά, αποδεικνύεται υπέρμετρα δειλός όταν καλείται να αντιμετωπίσει τον μοναδικό γιο του βασιλιά που σώθηκε από τη σφαγή... Οι σκατολογικές αναφορές, το προκλητικό ύφος και η παρα-φθορά της γαλλικής γλώσσας προκάλεσαν την εξέγερση του θεατρόφιλου παρισινού κοινού της εποχής κατά τις πρώτες παραστάσεις, ώσπου, λίγα χρόνια αργότερα, οι υπερρεαλιστές και οι ντανταϊστές αναγνώρισαν στον Υμπύ Τύραννο την απόλυτη αναρχική σάτιρα και το πρώτο έργο του Παραλόγου που γράφτηκε από καταβολής θεάτρου. Μια από τις σημαντικότερες μορφές της παρισινής avant-garde, o Αλφρέντ Ζαρί, πέθανε το 1907, στα τριάντα επτά του χρόνια, διάσημος ήδη για τη ριζοσπαστική του γραφή και τον αναρχικό του βίο και πολιτεία. Γόνος μεγαλοαστικής οικογένειας από το Λαβάλ της Γαλλίας, ο Ζαρί σκιαγράφησε τον κυρ-Υμπύ στα δεκαοκτώ του χρόνια, οπότε μετακινήθηκε στο Παρίσι και εντάχθηκε στις λογοτεχνι-κές συντροφιές που απάρτιζαν ο Γκιγιόμ Απολινέρ, ο Τουλούζ- Λοτρέκ, η Γερτρούδη Στάιν κ.ά.

ΠΡΑΞΗ ΠΡΩΤΗ ΣΚΗΝΗ 1 ΚΥΡ-ΙΜΠΙ, ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Σκρατά κι απόσκρατα! ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Να χαρώ εγώ στόμα! Κυρ-Ιμπί, είσαι πρόστυχος! ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Για πρόσεξε καλά, κυρά-Ιμπί, το καλό που σου θέλω, γιατί σου αστράφτω μια και σε στέλνω στον αγύριστο! ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Εμένα, μωρέ; Δεν καθαρίζεις κάναν άλλον καλύτερα; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Μα το πράσινο καυλί μου, δεν καταλαβαίνω. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Δεν καταλαβαίνεις, ε; Σου φτάνουν δηλαδή όσα έχεις; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Μα το πράσινο καυλί μου, μαντάμ, μου φτάνουν και μου σκρατοφτάνουν. Και ποιος δε θα 'ταν ευχαριστημένος μ' όλα αυτά; Λοχαγός των δραγόνων, έμπιστος του βασιλιά Βεγκέσλαου, τιμημένος με το μετάλλιο του Ερυθρού Αετού της Πολωνίας, τέως βασιλιάς της Αραγόνας – τι άλλο θέλεις; ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Μένα μού λες; Κι εσύ, ένας βασιλιάς της Αραγόνας, σου φτάνει να οδηγείς στις παρελάσεις καμιά πενηνταριά λακέδες, οπλισμένους με λαχανομάχαιρα, τη στιγμή που θα μπορούσες να φορέσεις στην κεφάλα σου, μετά το στέμμα της Αραγόνας, κι αυτό της Πολωνίας; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Αχ, κυρά-Ιμπί, δεν πιάνω γρυ απ' το τι μου λες. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Αχ, μωρέ, βλάκας που είσαι! ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Μα το πράσινο καυλί μου, ζει ακόμα ο βασιλιάς Βεγκέσλαος. Μα πες ότι πέθαινε – δε θ’ άφηνε πίσω του ένα παιδομάνι; ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Κι εσένα ποιος σ' εμποδίζει να σφάξεις όλη τη φαμίλια και να τους πάρεις τη θέση; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Αχ, κυρά-Ιμπί, με προσβάλλεις, και σε βλέπω κόσκινο! ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Ε, μωρέ κακορίζικε, κι άμα γίνω εγώ κόσκινο, ποιος θα σου μπαλώνει τους καβάλους στα βρακιά σου; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Σιγά μη φανεί ο κώλος μου! Κι αν φανεί, δηλαδή, τι; Κλεμμένο τον έχω; ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Εγώ, στη θέση σου, τον κώλο αυτόν σε θρόνο θα 'θελα να τον καθίσω. Έτσι θ’ αβγάταινες τα πλούτη σου απεριορίστως, θα 'τρωγες συχνότατα γαρδούμπες και θα σουλατσάριζες με άμαξες. ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Αν ήμουν βασιλιάς, θα 'βαζα να μου ράψουν μια καπελαδούρα σαν κι αυτήν που 'χα στην Αραγόνα και μου τη σούφρωσαν ασύστολα οι βρομοσπανιόλοι. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Μόνο; Θα μπορούσες ν' αγοράσεις και μια ομπρέλα κι ένα αμπέχωνο που θα σου 'φτανε ώς τις φτέρνες. ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Αχ, υποκύπτω στον πειρασμό. Διαολόσκρατα και σκρατοδιάολε, έτσι και τον πετύχω σε καμιά γωνιά, θα τον κάνω να φτύσει αίμα. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Έτσι σε θέλω, κυρ Ιμπί μου! Άντρα με τα όλα σου! ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Μα και πάλι, όχι! Εγώ, ένας λοχαγός των δραγόνων, να σφάξω το βασιλιά της Πολωνίας; Κάλλιο να πεθάνω! ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ (κατ' ιδίαν) Φτου, σκρατά! (δυνατά) Μ' άλλα λόγια, κυρ Ιμπί, θα μείνεις έτσι αγύρτης σαν τον ποντικό; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Μα το πράσινο καυλί μου, κάλλιο ποντικός αγύρτης, λεβεντιά και τσιλιβήθρα, παρά ματσό σαν γάτος τροφαντός και τρισεπαίσχυντος. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Κι η καπελίνα; Και η ομπρέλα; Και το αμπέχωνο; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Και μετά, σκρατόγρια; Βγαίνει, βροντώντας πίσω του την πόρτα. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ (Προυτ, σκρατά) τι αγύριστο κεφάλι! Αλλά νομίζω (προυτ, σκρατά) πως τον έφερα τούμπα. Σε οχτώ μέρες, αν βάλει κι ο Θεός το χεράκι Του, με βλέπω βασίλισσα της Πολωνίας. ΣΚΗΝΗ 2 Ένα δωμάτιο στο σπίτι του κυρ-Ιμπί, όπου είναι στρωμένο ένα πλουσιοπάροχο δείπνο. ΚΥΡ-ΙΜΠΙ, ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Σαν ν' άργησαν οι καλεσμένοι μας – τι λες; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Ναι, μα το πράσινο καυλί μου! Κι εγώ ψοφάω της πείνας! Μα τι βλέπω, κυρά-Ιμπί; Στις ασχήμιες σου είσαι σήμερα! Μήπως γιατί θα 'χουμε κόσμο; ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ (σηκώνοντας τους ώμους) Σκρατά… ΚΥΡ-ΙΜΠΙ (γραπώνοντας ένα ψητό κοτόπουλο) Πεινάω, που να πάρει… Θα τσιμπήσω λίγο απ' αυτό το πτηνό. Κοτόπουλο, αν δεν κάνω λάθος. Νοστιμότατον. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Τι κάνεις, συφοριασμένε; Τι θα φάνε οι καλεσμένοι μας; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Όσο και να φάω, μη φοβάσαι, δε σώζεται. Άσε που, μετά απ' αυτό, κυρά-Ιμπί, σ' τ' ορκίζομαι: δεν ξαναγγίζω τίποτα. Εσύ, όμως, για δεν πας στο παράθυρο να δεις αν έρχονται οι καλεσμένοι μας…; ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ (πάει στο παράθυρο) Δε βλέπω τίποτα. Στο μεταξύ, ο κυρ-Ιμπί αρπάζει ένα φιλέτο μοσχάρι. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Α, να ο καπετάν-Λέρας και τα παλικάρια του. Μα τι τρως εκεί, κυρ-Ιμπί; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Μπα… τίποτα… λίγο μοσχαράκι… ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Α! Το μοσχάρι, το μοσχάρι, το μοσχάρι μου! Έφαγε όλο το μοσχάρι! Βοήθεια! ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Μα το πράσινο καυλί μου, θα σου βγάλω τα μάτια! Ανοίγει η πόρτα. ΣΚΗΝΗ 3 ΚΥΡ-ΙΜΠΙ, ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ, ΚΑΠΕΤΑΝ-ΛΕΡΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ ΤΟΥ ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Καλημέρα σας, κύριοι, σας περιμέναμε πώς και πώς. Κοπιάστε. ΚΑΠΕΤΑΝ-ΛΕΡΑΣ Καλημέρα σας, μαντάμ. Μα πού είναι ο κυρ-Ιμπί; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Να 'μαι, να 'μαι! Πώς και δε με βλέπετε; Μα το πράσινο καυλί μου, δεν είμαι δα και τόσο αδύνατος! ΚΑΠΕΤΑΝ-ΛΕΡΑΣ Καλημέρα σας, κυρ-Ιμπί. Καθίστε, άνδρες μου. Κάθονται άπαντες. ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Ωχ! Λίγο ακόμα και θα τη βούλιαζα την καρέκλα. ΚΑΠΕΤΑΝ-ΛΕΡΑΣ Ε, κυρά-Ιμπί! Τι καλούδια μάς έχετε σήμερα; ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Ιδού το μενού. ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Α, το πράγμα αρχίζει ν' αποκτά ενδιαφέρον… ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Σούπα πολονέζ, παϊδάκια από βίσονα, μοσχάρι, κοτόπουλο, πατέ σκύλου, κωλομέρια γαλοπούλας, ρώσικη σαλάτα… KΥΡ-ΙΜΠΙ Ε, αυτά φτάνουν… νομίζω… Έχει κι άλλα; ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ (συνεχίζει) …μπόμπα, σαλάτα, φρούτα, γλυκό, πατσά, γλυκοπατάτες, κουνουρχίδια. ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Βρε, θα με ρίξεις έξω! Τι θαρρείς πως είμαι; Κάνας αυτοκράτορας της Ανατολής; ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Μη τον ακούτε – είναι ηλίθιος… ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Αχ, θ' ακονίσω τις δοντάρες μου στις γάμπες σου! ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Φάε το φαγάκι σου, καλύτερα. Ορίστε η σούπα. ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Ω, να πάρει η ευχή! Σκυλοβρομάει! ΚΑΠΕΤΑΝ-ΛΕΡΑΣ Για να λέμε την αλήθεια, δεν είναι πολύ πετυχημένη. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Τι θέλετε, βρε Κλαζομένιοι, άξεστοι; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ (χτυπάει το κούτελό του) Έχω μια ιδέα! Επιστρέφω αμέσως. Βγαίνει. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Κύριοι, δοκιμάστε το μοσχάρι. ΚΑΠΕΤΑΝ-ΛΕΡΑΣ Εξαιρετικό. Εγώ τελείωσα. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Βουρ, λοιπόν, στα κωλομέρια! ΚΑΠΕΤΑΝ-ΛΕΡΑΣ Εξαίσια, εξαίσια! Ζήτω η κυρά-Ιμπί! ΟΛΟΙ Ζήτω η κυρά-Ιμπί! ΚΥΡ-ΙΜΠΙ (μπαίνοντας) Σε λίγο σας βλέπω να φωνάζετε «Ζήτω ο κυρ-Ιμπί!» Κρατάει μια βούρτσα ακατονόμαστη και την πετάει στους καλεσμένους του. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Τι κάνεις, άθλιε; ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Μα δοκιμάστε λίγο! Πολλοί δοκιμάζουν και πέφτουν φαρμακωμένοι. ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Κυρά-Ιμπί, πέρασέ μου τα παϊδάκια να σερβίρω. ΚΥΡΑ-ΙΜΠΙ Ορίστε. ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Όλοι έξω! Καπετάν-Λέρα, θέλω να σου πω. ΟΙ ΑΛΛΟΙ Ε! Δεν τελειώσαμε ακόμα! ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Τι θα πει «δεν τελειώσατε ακόμα»; Έξω όλοι! Εκτός από σένα, Λέρα. Κανείς δεν κουνιέται. ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Τι; Ακόμα δε φύγατε; Μα το πράσινο καυλί μου, θα σας παϊδέψω· ήγουν: θα σας σκοτώσω με παϊδάκια. Αρχίζει να τους εκσφενδονίζει τα παϊδάκια. ΟΛΟΙ Ωχ! Αχ! Βοήθεια! Φυλαχθείτε! Κακό που μου ’λαχε! Σβήνω! ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Σκρατά, σκρατά, σκρατά! Δρόμο όλοι! Κάνω το κομμάτι μου! ΟΛΟΙ Ο σώζων εαυτόν σωθήτω! Τρισάθλιε Ιμπί! Προδότη, άτιμε, φονιά! ΚΥΡ-ΙΜΠΙ Αχ, επιτέλους φύγανε! Ανάσανα, αν και έφαγα πολύ άσχημα. Έλα μαζί μου, Λέρα. Βγαίνουν – μαζί τους και η κυρά-Ιμπί.

ΖΑΡΙ ΑΛΦΡΕΝΤ