Πρόλογος

Θεϊκές κι ανθρώπινες

 

Πόσο άδικες είναι οι γενικεύσεις, αλλά πόσο περίπλοκες είναι και οι θεατρίνες. Έτσι, στα ίσια: θηλυκό και πληθυντικός. Είναι όμως και ευάλωτες, λόγω της κατάστασης στην οποία τις φέρνει η υπέρμετρη έκθεση και ο διαρκής εξορκισμός που βιώνουν μπαινοβγαίνοντας σε διάφορους χαρακτήρες. Υπάρχουν μάλιστα και κάποιες που καταλήγουν να ταυτιστούν. που τις καταπίνει η μυθοπλασία, σε μια μάχη όπου η αλήθεια και η πλάνη δίνουν στο τέλος τα χέρια.
Η Καμίλα έχει συναίσθηση όλων αυτών και ξέρει ότι η ψυχή μιας θεατρίνας αξίζει για δύο — μερικές φορές, μάλιστα, για τρεις. Το ίδιο και η ψυχή μιας τραβεστί. Συμβιώνουν σ’ ένα χορό ασυναρτησίας, αδυναμίας και αρετής, που για μια στιγμή τις κάνει πιο ανθρώπινες από τους υπόλοιπους θνητούς. Αυτή, το ξέρει. το έχει ζήσει. Δεν αρνείται να αποδώσει την εύθραυστη φύση της θεατρίνας στην οποία μπορείς να δώσεις όποιο πρόσωπο θέλεις, ούτε αποφεύγει να φανερώσει τις δυστυχίες της, εκείνες που την κατεβάζουν από τη σκηνή για να τη μετατρέψουν σε αδελφή, φίλη ή μάνα.
Πριν κάμποσο καιρό, ένας αναγνωρισμένος και βραβευμένος ισπανός ηθοποιός μού έλεγε ότι υπάρχουν δύο κατηγορίες θεατρίνων (ναι, κατάφερνε να χωρίσει εκείνο το απίθανο σινάφι σε δύο κατηγορίες): οι θεατρίνες που έχουν σκύλο και οι θεατρίνες που είναι μητέρες. Αρχίσαμε να ψάχνουμε παραδείγματα των πρώτων και των δεύτερων μέχρι που βεβαιώθηκα ότι η θεωρία του ήταν πέρα για πέρα σωστή. Δεν είχε σημασία σε ποιο μέρος του κόσμου βρίσκονταν ούτε σε τι ειδικεύονταν. Ίσχυε για όλες. Της κωμωδίας, του δράματος, του τρόμου, αυτές που δουλεύουν ασταμάτητα κι αυτές που εδώ και χρόνια κρέμονται απ’ το ταμείο ανεργίας. Αυτές του κινηματογράφου, του θεάτρου και της τηλεόρασης. Όλες τους διακρίνονται ανάμεσα σ’ εκείνες που κανακεύουν κι έχουν διαρκώς μαζί τους ένα σκυλάκι (κατά γενικό κανόνα μικρόσωμο, που συνήθως το φέρνουν και στα γυρίσματα) και σ’ εκείνες που η χαρά τους επικεντρώνεται στη μητρότητα. Ύστερα, υπάρχουν ένα σωρό μικρολεπτομέρειες που εξακολουθούν να τις διαφοροποιούν και που τους ταιριάζουν γάντι. Θα έχω το τακτ να μη σας αποκαλύψω σε ποια κατηγορία ανήκει η πρωταγωνίστρια —πλην του ότι βρίσκεται, το δίχως άλλο, στη σωστή θέση—, επιβεβαιώνοντας γι’ άλλη μια φορά αυτήν την καταπληκτική θεωρία. Και γι’ άλλη μια φορά, η συγγραφέας το ξέρει. Ίσως ασυνείδητα, ή και όχι, πάντως ξέρει ότι υπάρχουν θεατρίνες της μιας κατηγορίας και θεατρίνες της άλλης.
Κι όταν κάποια είναι θεατρίνα, είναι για όλη της τη ζωή. Ακόμα κι αν το τηλέφωνο δε χτυπάει εδώ και μια δεκαπενταετία, ακόμα κι αν δεν έχει πια ατζέντη και το τελευταίο της αυτόγραφο το υπέγραψε κάποιο δίσεκτο έτος, δεν πειράζει, θεατρίνα θα είναι μέχρι να πεθάνει, γιατί στη ζωή της θα έχει εφαρμόσει όλα εκείνα με τα οποία πορεύτηκε, ξεκινώντας απ’ το ψέμα. Οι θεατρίνες ξέρουν ν’ αντιμετωπίζουν την έχθρα, την ευφορία, την πλαστή και τη γνήσια αίγλη, ξέρουν να παίζουν στα δάχτυλα τον κυνισμό, την υπομονή και τη μνήμη —όλα σημαντικά για την επιβίωση οποιουδήποτε ανθρώπου—, εφόδια που ξέρουν να ενσωματώνουν με φυσικότητα στην καθημερινότητά τους, σαν να ζούσαν μονίμως μια αέναη κινηματογράφηση.
Φαντάζομαι ότι η Καμίλα κι εγώ έχουμε ένα κοινό πάθος για τις θεατρίνες και τα τραβεστί χαρακτηριστικά τους, κι είναι τόσο λεπτό το όριο, που θα μπορούσαν να είναι ένα και το αυτό. Το τέχνασμα είναι το βασικότερο όχημα της αλήθειας τους, η περηφάνια είναι η πιστή συνοδός τους, και τέλος, η αντοχή είναι το δεύτερο δέρμα τους. Στοιχεία και καταστάσεις που δεν μπορούμε ν’ αποχωριστούμε, γιατί, ό,τι μαθαίνουμε καλά, μας γίνεται μάθημα για πάντα. Οι θεατρίνες φτιάχνουν κι αυτές την οικογένεια της επιλογής τους, όπου ελάχιστη σημασία έχει το «αίμα» σε σύγκριση με τις δασκάλες, μανάδες κι αδελφές της ζωής. Πάντοτε υπήρχαν ιεραρχίες ανάμεσα στις ωραίες και τις άσχημες, τις άνοστες και τις χαριτωμένες, τις τετραπέρατες και τις σπάταλες, τις επιφυλακτικές και τις επικίνδυνες, τις περιποιητικές και τις περίπλοκες. Τραβεστί και θεατρίνες βγαλμένες απ’ το ίδιο καλούπι. Και τι να πρωτοπώ για τις αντιζηλίες; Ολόιδιες, ακόμα και σ’ αυτό. Τόσο οι μεν όσο και οι δε γνωρίζουν στην εντέλεια τι θα σήμαινε να πρωταγωνιστήσουν σ’ ένα remake της Σύγκρουσης των Τιτάνων. Για να μη μιλήσουμε για τους θρύλους, με την πιο μυθοπλαστική έννοια της λέξης. Αυτή που είπε το ένα, εκείνη που απάντησε τ’ άλλο, αυτή που σκότωσε έναν πελάτη, εκείνη που έβρισε έναν θεατή, η δραπέτισσα και η λυτρωμένη. Υπάρχουν χιλιάδες ιστορίες που ταλαντεύονται μεταξύ φαντασίας και αλήθειας, με μοναδικό τους κίνητρο ότι τόσο οι θεατρίνες όσο και οι τραβεστί ξέρουμε πως η πραγματικότητα είναι υπερεκτιμημένη. 
Οι θεατρίνες, όπως κι εμείς ή κι εσύ, έχουν κι αυτές παρελθόν. Δε γεννήθηκαν έτσι. έγιναν στην πορεία, εξαιτίας μιας σειράς περιστάσεων που θα ήθελαν να μη θυμούνται. Κατασκεύασαν οι ίδιες τον εαυτό τους σαν να έκαναν ένεση με ορμόνες, ή σαν να ήξεραν από μόνες τους πώς εμφυτεύεται η σιλικόνη. Και μερικές φορές ανατρέχουν στο παρελθόν τους σαν άσκηση υποκριτικής, για να καταφέρουν να χύσουν δάκρυα καταφεύγοντας σ’ εκείνη την ξεθωριασμένη ανάμνηση, σ’ εκείνο το παιδικό τραύμα, σ’ εκείνη τη στιγμή κακοποίησης ή σ’ εκείνο το ψέμα με το οποίο εξακολουθούν να συμβιώνουν. Ένα σωρό από απογοητεύσεις και απωθημένες λαχτάρες που θα διασκέδαζαν αφάνταστα τον Σίγκμουντ Φρόιντ. 
Υπάρχει, λοιπόν, η θεατρίνα του θεάτρου — ένα ξεχωριστό είδος που βρίσκεται, σχεδόν, υπό εξαφάνιση. Το θέατρο θέλει θυσίες και απαιτεί συνέπεια και καλή προσαρμογή στη ρουτίνα. Υπάρχουν κάποιες που κάνουν υπομονή και το δέχονται σαν κάτι περαστικό, λαχταρώντας μια σειρά ή μια ταινία που θα τις τραβήξει μακριά απ’ αυτό, κι έπειτα υπάρχουν αυτές που το αγκαλιάζουν με πάθος, που τρέφονται από το χειροκρότημα του κοινού, αυτές που το νιώθουν σαν τον τελικό προορισμό τους. «Επίπεδο», είναι γι’ αυτές η λέξη που το ορίζει καλύτερα. «Αίθουσα πλήρης», «τα εισιτήρια εξαντλήθηκαν» και «δεν υπάρχουν άλλες θέσεις», είναι φράσεις που τις γεμίζουν με μια γεύση νίκης. η επιτυχία μεταφρασμένη σε αριθμούς. Ο κόσμος έρχεται να δει εσένα. Εσένα! Και υπάρχουν και θεατές που επιστρέφουν ξανά και ξανά. Είναι το πρώτο βήμα για να μετατραπείς σε ντάμα του θεάτρου, ένα συμβολικό βραβείο χωρίς ημερομηνία λήξης, που κανείς δεν μπορεί να σου πάρει. Είναι η οριστική έκφραση της προσωπικής σου επιτυχίας, να είσαι μια ανώτερη θεατρίνα. Ένα κύρος που ολοένα και αναβαθμίζεται όσο περνάει ο χρόνος, ακόμα κι αν εσύ τον πολεμάς. Πάνω στο σανίδι, μέρα με τη μέρα, με θαυμαστές να σε περιμένουν απ’ έξω μετά το τέλος της παράστασης για ν’ αποκτήσουν ένα αυτόγραφο και κριτικούς που εγκωμιάζουν όποιο έργο κι αν ανεβάσεις, όσο γελοίο κι αν είναι. Μια θεατρίνα φτάνει σ’ αυτό το σημείο όταν μπορεί πια να επιλέξει τι θ’ ανεβάσει, πολύ πάνω απ’ τον σκηνοθέτη και τον παραγωγό, που θα υποταχθούν στις αυθάδεις επιθυμίες της, γνωρίζοντας ότι τα ταμεία ξεχειλίζουν χάρη σ’ αυτήν. Το κείμενο διασκευάζεται κατά την κρίση της κι εκείνη προσεγγίζει τον συγγραφέα όπως τραβάει η όρεξή της, ακόμα κι αν τον καταστρέφει και κάνει τα κόκαλά του να τρίζουν. Αυτή είναι η θεατρίνα, η ντάμα του θεάτρου, η απροσπέλαστη, η ικανή να σε κάνει να νιώσεις ο πιο ξεχωριστός άνθρωπος με το πιο ψεύτικο χαμόγελο. Γιατί —σε τελική ανάλυση και ξανά χωρίς να θέλω να γενικεύσω— οι θεατρίνες είναι θεϊκές, αλλά κι ανθρώπινες. 
 

Βαλέρια Βέγας